سرویس جهان مشرق - اکثریت قریب به اتفاق (۱۹) درصد با این جمله موافق هستند که علی رغم ویرانی ها و تلفات جانی، جنگ غزه یک پیروزی برای فلسطینی‌ها، اعراب و مسلمانان است. تقریباً همه (۶۹) درصد با این پیشنهاد موافق هستند که «کشورهای عربی باید فوراً تمام تماس‌های دیپلماتیک، سیاسی، اقتصادی و هرگونه تماس دیگر با اسرائیل را در اعتراض به اقدام نظامی این رژیم در غزه را قطع کنند. اکثر سعودی‌ها معتقد نیستند که حمله حماس در ۷ اکتبر غیرنظامیان اسرائیلی را هدف قرارداد. ۵۹ درصد سعودی‌ها در پاسخ به این سؤال که آیا آنها معتقدند کشتار غیرنظامیان توسط حماس برخلاف اسلام است یا خیر، پاسخ دادند که در واقع حماس غیرنظامیان را نکشته است.

۹۵ درصد سعودی‌ها با عملیات طوفان الاقصی موافق هستند

مرکز مطالعات واشنگتن یکی از مهم‌ترین مراکز مطالعات آمریکا در نظرسنجی خود در پایان سال ۲۰۲۳ میلادی به نتایج قابل توجهی در مورد رویکرد سعودی‌ها به عملیات طوفان‌الاقصی و حماس دست یافته است که گویای رویکرد متفاوت دولت سعودی با ملت سرزمین وحی است. به نظر می‌رسد به رغم تغییرات در عربستان از سال ۲۰۱۵، تاکنون مردم عربستان سعودی کماکان بر مسئله فلسطین تأکید می‌کنند و مخالف عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی هستند.

یک نظرسنجی مؤسسه واشنگتن که از ۱۴ نوامبر تا ۶ دسامبر ۲۰۲۳ انجام شد یک نمونه‌گیری ملی از ۱۰۰۰ شهروند سعودی برای نظرسنجی بود که چگونه نگرش سعودی‌ها به دلیل جنگ اسرائیل و حماس تغییر کرده است. بر اساس پاسخ‌ها نگرش مردمی سعودی نسبت به نتیجه جنگ روشن است، اکثریت قریب به اتفاق (۹۱) درصد با این جمله موافق هستند که علی‌رغم ویرانی‌ها و تلفات جانی این جنگ در غزه یک برد برای فلسطینی‌ها، اعراب و مسلمانان است و در مورد نقش جهان عرب گسترده‌تر، تقریباً همه ۹۶ درصد با این پیشنهاد موافق هستند که کشورهای عربی باید فوراً تمام تماس‌های دیپلماتیک، سیاسی، اقتصادی و هرگونه تماس دیگر با اسرائیل را در اعتراض به اقدام نظامی این رژیم در غزه را قطع کنند.

این نظرسنجی در طول جنگ جمع‌آوری شده و احتمالاً نتایج ناپایداری را به مرور زمان همراه خواهد داشت؛ زیرا شرایط جنگ در عملیات زمینی ارتش رژیم صهیونیستی به طور پیوسته در حال تغییر است. برای مثال در طول دوره رأی‌گیری فعلی جنگ اسرائیل و حماس، چندین تغییر عمده داشت؛ ازجمله آتش‌بس موقت از ۲۴ تا ۳۰ نوامبر و پس از آن، گسترش تهاجمات اسرائیل به جنوب غزه که وضعیت را متحول کرد.

این نظرسنجی در مقایسه با نظرسنجی‌های عربستانی که در ماه اوت انجام شد، می‌تواند به ارائه یک وضعیت کلی کمک کند که نشان دهد چقدر این درگیری حداقل به‌طور موقت نگرش‌های خاصی را تغییر داده است و چه اندازه دیگران را تحت تأثیر قرار داده است. درحالی‌که حماس به‌عنوان یک جنبش در میان اکثریت سعودی‌ها منفور بود، کشورهایی دیگری مانند لبنان، اردن و مصر، روند جدیدی را اتخاذ کرده و از حماس حمایت گسترده کردند.

در این سو، فقط ۱۶ درصد از سعودی‌ها معتقدند «حماس» باید دست از مبارزه و نابودی اسرائیل بردارد و در عوض راه‌حل دائمی دو کشوری برای مناقشه بر اساس مرزهای ۱۹۶۷ را بپذیرد؛ همچنین اکثر سعودی‌ها معتقد نیستند که حمله حماس در ۷ اکتبر غیرنظامیان اسرائیلی را هدف قرار داد. اکثریت قریب به اتفاق سعودی‌ها (۹۵) در پاسخ به این سؤال که آیا آن‌ها معتقدند کشتار غیرنظامیان توسط حماس برخلاف اسلام است یا خیر، پاسخ دادند که حماس در این عملیات غیرنظامیان را نکشته است.

این دیدگاه در سراسر هشت کشور مورد نظرسنجی TWI گسترده است؛ همچنین در نظرسنجی اخیر PSR که درباره فلسطینیان منتشر شده، نتایج مشابهی در مقایسه با هم ظاهر می‌شود. در آنجا اکثریت قریب به اتفاق گزارش دادند که هیچ فیلمی از جنایات اعضای حماس ندیده‌اند و تنها ۱۰ درصد فلسطینی‌ها، ۱۷ درصد ساکنان غزه و ۵ درصد ساکنان کرانه باختری اظهار داشتند که معتقدند حماس در جنگ کنونی مرتکب جنایات جنگی شده است؛ در مقایسه با ۹۵ درصدی که در مورد اسرائیل همین را میگویند. در حالی که اکثر سعودی‌ها همچنان به ابراز عقیده منفی درباره حماس ادامه می‌دهند، جنگ اسرائیل و حماس باعث افزایش محبوبیت این گروه نظامی شده است.

نگرش مثبت نسبت به حماس از ۱۰ درصد در ماه اوت به ۴۰ درصد در نوامبر دسامبر تغییر کرده است. جدیدترین نظرسنجی در کنار پاسخ‌های سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱ ، نشان‌دهنده محبوبیت فزاینده‌ای است که حماس در میان برخی از سعودی‌ها در جریان درگیری بین حماس و اسرائیل یا بلافاصله پس از آن به دست می‌آورد. به‌عنوان‌ مثال پس از جنگ ۲۰۲۱ حماس و اسرائیل، ۵ سال محبوبیتی که در عربستان سعودی کاهش پیدا کرده بود، به‌طور ناگهانی معکوس شد، هرچند تنها به یک‌چهارم یعنی ۲۴ درصد کل جمعیت رسید.

با این‌ حال برخلاف کشورهایی مانند لبنان، اردن و مصر که از سال ۲۰۱۴ از حماس حمایت حداکثری می‌کردند و در میان سعودی‌ها محبوبیت کمتری نسبت به زمانی که پس از درگیری در سال ۲۰۱۴ مورد نظرسنجی قرار گرفت، دارد.

رژیم صهیونیستی قبل از جنگ، همدردی بسیار کمی در میان سعودی‌ها را از دست داد. اکنون ۸۷ درصد معتقدند رویدادهای اخیر نشان می‌دهد که اسرائیل آن‌قدر ضعیف و در درون پراکنده و دچار اختلاف است که می‌توان آن را شکست داد. این تصور قبل از جنگ نیز وجود داشت؛ زیرا ۷۰٪ معتقد بودند که جنبش اعتراضی گسترده ۲۰۲۳ علیه نتانیاهو منعکس‌کننده یک کشور ضعیف و تقسیم شده بود. وقتی در ماه اوت از سعودی‌ها پرسیدند که آیا با این پیشنهاد موافق هستند که ما باید به یهودیان جهان احترام بیشتری نشان دهیم و روابط خود را با آن‌ها بهبود ببخشیم، فقط ۵ درصد موافق بودند.

این تقریباً مشابه زمانی است که این سؤال در سال ۲۰۲۱ مطرح شد و با پرسش‌های مشابه درباره مسیحیان در سال 2021 متضاد بود. جایی که نگرش‌های سعودی دودستگی داشت. علاوه بر این؛ قبل از جنگ پرسش‌ها درباره نگرش نسبت به رابطه با اسرائیلی‌ها یا یهودیان که فراتر از حوزه همکاری‌های اقتصادی گسترش یافته بود، از جذابیت چندانی برخوردار نبودند.

جنگ اسرائیل و حماس به‌طور قابل‌توجهی حمایت از برقراری رابطه تجاری با اسرائیلی‌ها را سرکوب کرده است. درحالی‌که هنوز بالاتر از سطوح قبل از توافق آبراهام است، پس از سال‌ها افزایش تدریجی از ۳۷ درصد از سال ۲۰۲۰ به ۴۳ درصد در نوامبر ۲۰۲۲ مشخص است؛ توافق با چنین بیانیه‌ای اکنون به ۱۷ درصد کاهش یافته است.

وقتی این پیشنهاد مطرح می‌شود که صرف‌نظر از اینکه چه چیزی درست است، هیچ راه‌حل نظامی برای درگیری با اسرائیل وجود ندارد، بنابراین باید روزی مذاکرات سیاسی برای توافق فلسطین و اسرائیل انجام شود، اکثریت حتی بیشتر ۸۶ درصد موافق هستند. به‌طور مشابه تمایل چندانی برای دخالت مستقیم نظامی وجود ندارد، ۸۸ درصد موافق‌اند که «در حال حاضر اصلاحات سیاسی و اقتصادی داخلی برای کشور ما مهم‌تر از هر موضوع سیاست خارجی است؛ بنابراین ما باید از جنگ‌های خارجی دور بمانیم»، این آمار برای پاییز ۲۰۲۱ بوده است و به نظر می‌رسد که اکنون وضعیت دگرگون شده باشد.

این جنگ همچنین باعث تغییر دیدگاه عربستان از دیگر بازیگران مجاور در مناقشه نشده است. به‌عنوان مثال حدود ۹۰ درصد از سعودی‌ها دیدگاه منفی نسبت به حزب‌الله دارند، نسبتی که در چند سال گذشته تغییر نکرده است. به همین ترتیب ۸۱ درصد موافق‌اند که رویدادهای چند هفته گذشته نشان می‌دهد که ایران، حزب‌الله، حوثی‌ها و دیگر متحدان شبه‌نظامی آن‌ها به دلایل مختلف، تمایلی به کمک به فلسطینی‌ها ندارند. نگرش‌ها نسبت به تشکیلات خودگردان فلسطین نیز در دهه گذشته به‌شدت تغییر کرده است؛ اما از زمان آغاز جنگ تغییر چندانی نکرده است. درحالی‌که ۴۱ درصد در سال ۲۰۱۴ حداقل دیدگاه مثبتی نسبت به تشکیلات خودگردان داشتند، اکنون فقط ۱۰ درصد چنین نظری دارند مشابه ۱۵ درصدی که در ماه اوت ۲۰۲۳ همین را گفتند.

نظرسنجی‌های موجود نشان می‌دهد که به‌رغم اصلاحات بن سلمان و آغاز موج سکولاریسم در عربستان سعودی و همگرایی تمام‌عیار دولت سعودی با تمدن غرب؛ اما مسئله فلسطین جایگاه راهبردی خود را در بین ملت سرزمین وحی داشته است. از سوی دیگر کماکان اکثریت مردم عربستان سعودی با عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی مخالف هستند. این امر نشان‌دهنده این است که ادامه روند ضد صهیونیستی در منطقه باید بیش از گذشته به‌خصوص از سوی رسانه‌های جمهوری اسلامی و شبکه‌های متحد آن دنبال شود.